Έλατο, το δέντρο των Χριστουγέννων (Ερυθρελάτη – Picea Abies)

Το έλατο ως δέντρο, οι ιδιότητες, τα χαρακτηριστικά του και το δίλημμα αληθινό ή ψεύτικο χριστουγεννιάτικο έλατο. Δέντρο των Χριστουγέννων – Christmas Tree.

Το δένδρο των Χριστουγέννων ή χριστουγεννιάτικο δένδρο απoτελεί σήμερα ένα διεθνές χριστουγεννιάτικο έθιμο. Ως Χριστουγεννιάτικο σύμβολο – έθιμο φέρεται από τον 8ο αιώνα, όταν ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε περί το 750 να εξαλείψει την μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των «ειδωλολατρών» στην βελανιδιά αντικαθιστώντας την με το Έλατο δηλαδή το δένδρο των Χριστουγέννων.

Το δέντρο των Χριστουγέννων

Ο στολισμός του δένδρου είναι καθαρά συμβολικός της ευτυχίας των ανθρώπων και της φύσεως με τη Γέννηση του Θεανθρώπου. Σύμφωνα με ερευνητές του αντικειμένου, το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539 και τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά ή είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα.

Κατά την παράδοση ο πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος. Έχει εκφραστεί όμως και η άποψη ότι το έθιμο έχει ανατολίτικη προέλευση. Σύμφωνα με αυτή, ο Αναστάσιος Α’ το 1512 έχτισε στη Συρία έναν ναό με δύο ορειχάλκινα δέντρα.

Στην Ελλάδα το έθιμο αυτό του έλατου ως χριστουγεννιάτικη διακόσμηση ήρθε για πρώτη φορά με τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα το 1833, που σημαίνει ότι είχε ήδη καθιερωθεί ως έθιμο στους βασιλικούς οίκους της Βόρειας Ευρώπης. Αρχικά στολίστηκε στα ανάκτορα του Ναυπλίου και εν συνεχεία στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν. Σημειώνεται ότι στη Γαλλία ως έθιμο εισήχθηκε αρκετά χρόνια μετά απ΄ ότι στην Ελλάδα από την Κόμισσα της Ορλεάνης.

Έλατο – Ερυθρελάτη- Picea Abies

Δέντρο ύψους 40-60 μέτρα με κωνική κόμη. Αναπτύσσεται σε διάφορα εδάφη αρκεί να υπάρχει μεγάλη υγρασία στον αέρα και στο έδαφος. Θεωρείται ημισκιανθεκτικό είδος και είναι ευπαθές σε παγετούς κατά την νεαρή ηλικία.

Είδος συχνό στην Ευρώπη, στην Ελλάδα εμφανίζεται μόνο σε μεγάλα υψόμετρα στα βουνά της Ροδόπης (Ελατιά και Ζαγκρατένια της Δράμας)
Στην Ελλάδα συναντάει κανείς 3 κυρίως είδη ελάτης (κοινά ονομαζόμενης έλατο).

1. Κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica)
2. Λευκή ελάτη (Abies alba)
3. Υβριδογενής ελάτη (Abies borisii regis)

Γεωγραφική Εξάπλωση της ελάτης

Το άριστο της κατακόρυφης εξάπλωσης της ελάτης βρίσκεται απο τα 800 – 1600 μέτρα. Η υβριδογενής ελάτη παρουσιάζεται κυρίως στα βουνά της Κεντρικής Ελλάδας μέχρι τη Ροδόπη. Η κεφαλληνιακή ελάτη εμφανίζεται στα όρη από την Κεφαλλονιά μέχρι την Εύβοια και απο τον Ταύγετο μέχρι την Όθρυ. Γενικότερα θα λέγαμε ότι η ελάτη συναντάται κυρίως στην Πίνδο, στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο.

Βιολογικές ιδιότητες της ελάτης

Η ελάτη είναι δέντρο ύψους 15-20 μέτρων, ανάλογα με το είδος, με στενή κόμη, καλό κορμό και λεπτά κλαδιά. Το ριζικό της σύστημα χαρακτηρίζεται ως μέτριο βαθύ και έντονο. Η έναρξη της σπερμοπαραγωγής γίνεται σε ηλικία 20-50 ετών και φτάνει στο μέγιστο της σε ηλικία 60-100 ετών.

Οι σπόροι της έχουν μικρή φυτρωτική ικανότητα και η φύτρωση τους γίνεται 2-4 εβδομάδες μετά τη σπορά. Η αύξηση της σε ύψος γίνεται πολύ αργά και φτάνει στο μέγιστο στην ηλικία των 40-60 ετών. Η διάρκεια ζωής της είναι απο 300 ως 500 έτη.

Σταθμολογικές απαιτήσεις της ελάτης

Το έλατο είναι είδος σκιόφυτο και αντέχει σε σκίαση 50 με 100 έτη, ενώ, αν ελευθερωθεί, έχει τη δυνατότητα να αναπτύσσεται γρήγορα. Συναντάται σε εδάφη πλούσια σε οργανική ύλη και θρεπτικά συστατικά. Τα είδη της ελάτης απαντώνται στη ζώνη οξιάς-ελάτης και είναι προσαρμοσμένα στο ορεινό μεσογειακό κλίμα.

Κίνδυνοι και εχθροί της ελάτης

Είναι ευπαθής στους όψιμους παγετούς και στα χιόνια. Προσβάλλεται από τον ιξό (Viscum album) και από σηψιρριζία όπως Armelaria melea, Agrobacterium tumefaciens κ.λ.π. Επίσης δημιουργούνται προβλήματα από ζώα όπως τα γίδια, τα πρόβατα, το ζαρκάδι και ο σκίουρος που τρώει τους σπόρους των κουκουναριών.

Αληθινό ή Πλαστικό Χριστουγεννιάτικο Έλατο

Επιστήμονες,  διεθνώς,  έρχονται να επισημάνουν ότι το κόψιμο και το στόλισμα ενός πραγματικού ελάτου για τα Χριστούγεννα είναι τελικά πιο πράσινη επιλογή σε σχέση με την κατασκευή και αγορά ενός τεχνητού δέντρου – αν και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν.

Λόγω της αγάπης για το δάσος και των φόβων για την αποψίλωσή του εξαιτίας τόσων αιτιών (πυρκαγιές, οικοδόμηση, καλλιέργειες, κτηνοτροφία κ.α.), πολλοί καταναλωτές, ειδικά οι πιο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα του περιβάλλοντος, ανησυχούν ότι αν αγοράσουν αληθινό Χριστουγεννιάτικο δέντρο, θα επιδεινώσουν το πρόβλημα.

Όμως, τα περισσότερα δέντρα που πουλιούνται τις μέρες των Χριστουγέννων, δεν προέρχονται από τα άγρια δάση, αλλά από ειδικές δασικές φάρμες όπου τα δέντρα προορίζονται ακριβώς για κοπή. Μετά την κοπή, τα δέντρα αυτά ξαναφυτεύονται.

Από την άλλη, τα πλαστικά δέντρα μπορεί να είναι πιο βολικά, αλλά κατασκευάζονται από εργοστάσια που χρησιμοποιούν πετρέλαιο, έτσι τόσο η παραγωγή τους όσο και η μεταφορά τους σε μακρινές αποστάσεις (τα τεχνητά δέντρα εξάγονται κυρίως από την Κίνα σε όλο τον κόσμο) απελευθερώνουν “αέρια του θερμοκηπίου” και επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή.

Εξάλλου, η πρώτη ύλη τους (πλαστικό κ.α.) δεν είναι βιοδιασπώμενη, όπως ένα χρησιμοποιημένο αληθινό δέντρο που γρήγορα ανακυκλώνεται. Όσοι, πάλι, προσπαθούν να αποφύγουν το δίλημμα «πραγματικό ή ψεύτικο Χριστουγεννιάτικο δέντρο», αγοράζοντας καραβάκι, μάλλον μεταθέτουν το πρόβλημα, επειδή το καραβάκι είναι είτε ξύλινο (άρα από κομμένα δέντρα), είτε πλαστικό.
Πηγές : wikipedia & asxetos.gr