Ελληνική μεσογειακή κουζίνα. Αποτελείται από μία τεράστια ποικιλία πιάτων και πρώτων υλών που μπορούν να ικανοποιήσουν πλήρως τις γαστρονομικές αναζητήσεις τόσο των κρεατοφάγων όσο και των χορτοφάγων.
Ελληνική μεσογειακή κουζίνα – Ιστορία
Πήλινη Αρχαιοελληνική πιατέλα με ερυθρόχρωμα ζωγραφισμένα φρέσκα ψάρια (Μουσείο του Λούβρου) Η ελληνική γαστρονομία έχει παράδοση περίπου 4.000 χρόνων και αποτελεί μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού της Ελλάδας.
Ιστορικά είναι ένας πρόδρομος της Δυτικής κουζίνας με μαγειρική εξάπλωση, μέσω της αρχαίας Ρώμης σε όλη την Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
Ο Αρχέστρατος ήταν αρχαίος Έλληνας που το 320 π.Χ. έγραψε το πρώτο βιβλίο μαγειρικής στην ιστορία.
Η Αρχαία ελληνική κουζίνα χαρακτηριζόταν από λιτότητα και είχε ως βάση την «τριάδα της Μεσογείου»: Σιτάρι – ελαιόλαδο – κρασί, με βάση τα ψάρια και το κρέας που τρωγόταν πιο σπάνια.
Αυτή η τάση στην ελληνική διατροφή συνεχίστηκε στα ρωμαϊκά και οθωμανικά χρόνια και άλλαξε σχετικά πρόσφατα, που με την τεχνολογική πρόοδο το κρέας έχει γίνει πιο εύκολα διαθέσιμο.
Η αστικοποίηση μετά το 1960 έφερε τις ανάλογες αλλαγές όπως νέες συνταγές, νέους τρόπους παρουσίασης και περισσότερα επεξεργασμένα τρόφιμα.
Το κρασί και το ελαιόλαδο ήταν πάντα ένα κεντρικό μέρος της και η εξάπλωση των σταφυλιών και των ελαιόδεντρων στην περιοχή της Μεσογείου και ακόμη πιο μακριά συσχετίζεται στενά με τον Ελληνικό αποικισμό.
Η Βυζαντινή κουζίνα ήταν παρόμοια με την αρχαιοελληνική κουζίνα, με διαφορά όμως ότι περιλαμβάνει νέα συστατικά που δεν ήταν διαθέσιμα στο παρελθόν, όπως το χαβιάρι, το μοσχοκάρυδο, τον βασιλικό και τα λεμόνια, ενώ το ψάρι συνεχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διατροφής.
Η Βυζαντινή κουζίνα είχε επωφεληθεί από τη θέση της Κωνσταντινούπολης ως ένα παγκόσμιο κέντρο του εμπορίου των μπαχαρικών.
Ελληνική μεσογειακή κουζίνα – Χαρακτηριστικά
Το πιο χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής κουζίνας είναι το ελαιόλαδο, που χρησιμοποιείται συχνά στα περισσότερα πιάτα.
Παράγεται από τις ελιές και αποτελεί χαρακτηριστική γεύση της ελληνικής διατροφής. Η βασική παραγωγή σιτηρών στην Ελλάδα είναι το σιτάρι και το κριθάρι. Σημαντικά λαχανικά είναι οι ντομάτες, οι μελιτζάνες, οι πατάτες, τα φασόλια, οι μπάμιες, οι πιπεριές και τα κρεμμύδια.
Το μέλι στην Ελλάδα είναι κυρίως από το νέκταρ των οπωροφόρων, εσπεριδοειδών και κωνοφόρων δέντρων. Επίσης υπάρχει και η Μαστίχα που είναι αρωματική φυσική ρητίνη που εξάγεται από το μαστιχόδεντρο που καλλιεργείται μόνο στο νησί της Χίου.
Ελληνική κουζίνα χρησιμοποιεί κάποια αρώματα πιο συχνά από ο,τι άλλες μεσογειακές κουζίνες, δηλαδή: ρίγανη, μέντα, σκόρδο, κρεμμύδι, άνηθο και φύλλα δάφνης.
Άλλα κοινά βότανα και μπαχαρικά όπως ο βασιλικός, το θυμάρι και ο μάραθος. Σε πολλές ελληνικές συνταγές, χρησιμοποιούνται και γλυκό – μπαχαρικά σε συνδυασμό με κρέας, όπως η κανέλα και το γαρίφαλο.
Το κλίμα και το έδαφος της χώρας έχει την τάση να ευνοεί την εκτροφή αιγών και προβάτων περισσότερο απ’ ότι βοοειδών όπως οι αγελάδες και ως εκ τούτου πιάτα με ντόπιο βόειο κρέας είναι πιο σπάνια.
Τα ψάρια και τα θαλασσινά είναι περισσότερο κοινά όπως είναι φυσικό στις παραθαλάσσιες περιοχές και στα νησιά.
Στην ελληνική κουζίνα χρησιμοποιείται μια μεγάλη ποικιλία από τυριά, όπως η φέτα, το κασέρι, το κεφαλοτύρι, η γραβιέρα, η φορμαέλα, το ανθότυρο, το μετσοβόνε, η μυζήθρα και το χαλούμι (κυρίως στην Κύπρο).
Οι ταβέρνες και κάποια εστιατόρια είναι από τους βασικούς χώρους που σερβίρουν παραδοσιακά ελληνικά πιάτα για τους ντόπιους και τους τουρίστες.
Πρόσφατα, τα «fast food» έχουν γίνει επίσης δημοφιλής στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Παρά το γεγονός ότι το γρήγορο φαγητό κερδίζει τη δημοτικότητα και πολλές μεγάλες αλυσίδες «fast food» έχουν ανοίξει σε όλη την Ελλάδα, οι Έλληνες εξακολουθούν να βασίζονται κατά κύριο λόγο στην πλούσια και εκτεταμένη ελληνική διατροφή.
Επιπλέον, μερικά παραδοσιακά ελληνικά φαγητά, ειδικά το σουβλάκι και η πίτα με γύρο συχνά σερβίρονται σε στυλ γρήγορου φαγητού.
Ελληνική μεσογειακή κουζίνα – Κλασικά πιάτα
Η Ελληνική μεσογειακή κουζίνα είναι πολύ ιδιαίτερη και διαφορετική, παρόλο που υπάρχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των γαστρονομικών παραδόσεων των διαφόρων περιοχών στο εσωτερικό της χώρας.
Υπάρχουν επίσης και πολλές διαφορές, γεγονός που καθιστά δύσκολο να παρουσιάσει έναν πλήρη κατάλογο των αντιπροσωπευτικών πιάτων.
Για παράδειγμα, το χορτοφαγικό πιάτο Χανιώτικο μπουρέκι είναι ένα τυπικό πιάτο της δυτικής Κρήτης, στην περιοχή των Χανίων.
Μια οικογένεια στα Χανιά μπορεί να καταναλώσει αυτό το πιάτο 1-2 φορές την εβδομάδα κατά τη θερινή περίοδο. Ωστόσο, δεν είναι δημοφιλείς σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Ελλάδας.
Ελληνική μεσογειακή κουζίνα. Κλασσικά πιάτα, κρέας, θαλασσινά, γλυκά
Ο κατάλογος θα παρουσιάσει μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά ελληνικά πιάτα που μπορούν να βρεθούν σε όλη τη χώρα και τα πιο δημοφιλή από τους τοπικούς φορείς:
Ορεκτικά (Ντάκος, Χωριάτικη σαλάτα, Καλαμαράκια, Σαγανάκι)
- Ντάκος: Κρητική σαλάτα που αποτελείται από αποξηραμένο ή κρίθινο παξιμάδι, που ολοκληρώνεται με ψιλοκομμένες ντομάτες και θρυμματισμένη φέτα ή μυζήθρα
- Ντολμαδάκια: Αμπελόφυλλα γεμιστά με ρύζι και λαχανικά που συχνά περιλαμβάνει κρέας
- Χωριάτικη σαλάτα: Σαλάτα με ντομάτα, αγγούρι, κρεμμύδι, φέτα, ελιές και ελαιόλαδο
- Χόρτα: Άγρια ή καλλιεργούμενα χόρτα, στον ατμό ή καθαρισμένα με ελαιόλαδο
- Καλαμαράκια: Συνήθως τηγανιτά αλλά και κοκκινιστά
- Κατσούνι: Αγγούρι από το νησί της Σαντορίνης
- Κολοκυθάκια
- Κολοκυθολούλουδα: Γεμιστά με ρύζι ή τυρί και μυρωδικά
- Λαχανοσαλάτα: Πολύ λεπτοαλεσμένα λάχανο με αλάτι, ελαιόλαδο και χυμό λεμονιού ή ξιδιού
- Μαρίδες τηγανητές: Συνήθως σερβίρονται με φέτες λεμονιού
- Μελιτζάνες (αξιοσημείωτη είναι η λευκή μελιτζάνα Σαντορίνης
- Μελιτζανοσαλάτα
- Παντζαροσαλάτα: Με ελαιόλαδο και ξίδι
- Πατατοσαλάτα: Με ελαιόλαδο, ψιλοκομμένο κρεμμύδι, μαγιονέζα και χυμό λεμονιού ή ξυδιού
- Σαγανάκι: Τηγανητό κίτρινο τυρί (συνήθως γραβιέρα)
- Σκορδαλιά: Παχύ σκόρδο και πουρέ πατάτας, συνήθως συνοδεύετε με τηγανιτά ψάρια
- Σπανακόπιτα: Με σπανάκι, τυρί φέτα, κρεμμύδια, αυγό και καρυκεύματα τυλιγμένα σε φύλλο κρούστας σε μορφή πίτας
- Tαραμοσαλάτα Τζατζίκι: Γιαούρτι με αγγούρι και σκόρδο πουρέ, που χρησιμοποιείται ως μια βουτιά. Σερβίρεται και ζεστό με πίτα
- Τυρόπιτα: Λευκό τυρί κρέμα (συνήθως μυζήθρα) τυλιγμένο σε πίτα με φύλλο κρούστας
Σούπες (Φακές, Ψαρόσουπα, Κοτόσουπα, σούπα τραχανά)
- Φακές: Σούπα με φακές, συνήθως σερβίρεται με ξύδι και το ελαιόλαδο
- Φασολάδα: Ορίζεται σε πολλά βιβλία μαγειρικής, σαν το παραδοσιακό ελληνικό πιάτο, μερικές φορές ακόμη ονομάζεται και «το εθνικό φαγητό των Ελλήνων»
- Κοτόσουπα
- Κρεμμυδόσουπα : Σερβίρεται με τριμμένο τυρί
- Μαγειρίτσα: Η παραδοσιακή σούπα του Πάσχα που γίνεται με εντόσθια αρνιού, πυκνώνει με αυγολέμονο
- Πάτσας (Πατσά)
- Ψαρόσουπα: Μπορεί να γίνει με μια ποικιλία ψαριών, καθώς και διάφορα είδη λαχανικών, διάφορες ποικιλίες περιλαμβάνουν την κλασική κακαβιά με ελαιόλαδο
- Σούπα τραχανά
Χορτοφαγικά πιάτα (Αγκινάρες, Αρακάς, Γεμιστά, Λαχανοντολμάδες)
- Αγκινάρες με ελαιόλαδο
- Αρακάς
- Μπάμιες με σάλτσα ντομάτας
- Μπριάμ: Συνήθως περιλαμβάνει μελιτζάνες, ντομάτες, κολοκυθάκια, κρεμμύδια, και άφθονα αρωματικά βότανα και καρυκεύματα
- Ντοματοκεφτέδες: Με δυόσμο, τηγανισμένοι σε ελαιόλαδο και συνήθως σερβίρονται με φάβα. Είναι κυρίως ένα κυκλαδίτικο πιάτο
- Φασολάκια: Φρέσκα πράσινα φασόλια βρασμένο με πατάτες, κολοκυθάκια και σάλτσα ντομάτας
- Γεμιστά: Ντομάτες, πιπεριές, κολοκυθάκια και άλλα λαχανικά κούφια με γέμιση ρύζι ή κιμά
- Γαρίδες πλακί
- Χόρτα: Αρκετά συχνά καταναλώνονται ως ένα ελαφρύ κύριο γεύμα, με βραστές πατάτες και ψωμί
- Λαχανοντολμάδες: Γεμιστοί με ρύζι και μερικές φορές κρέας, καρυκευμένοι με διάφορα βότανα
- Λαχανόρυζο
- Πρασόρυζο
- Σπανακόρυζο: Σπανάκι και ρύζι, μαγειρεύεται στιφάδο με λεμόνι και ελαιόλαδο
Κρέας & θαλασσινά πιάτα
- Παστίτσιο, παράδειγμα της μαγειρικής επιρροής από την Ιταλία (βενετσιάνικη κουζίνα)
- Απάκι: Άπαχο χοιρινό μαριναρισμένο σε ξύδι, τότε καπνιστό με αρωματικά βότανα
- Αστακομακαρονάδα
- Αθερίνα
- Χταπόδι στη σχάρα
- Ψητό χταπόδι σε ξίδι, λάδι και ρίγανη
- Φαγκρί στη σχάρα
- Γαύρος τηγανιτός
- Γιουβέτσι
- Αρνί ή μοσχάρι ψημένο σε πήλινο δοχείο με κριθαράκι και ντομάτες
- Γόπες τηγανίτες
- Γύρος: Χοιρινό κρέας που ψήνεται σε κάθετη σούβλα και σερβίρεται συχνά με πίτα
- Χυλοπίτες με κοτόπουλο
- Καλαμαράκια πιο συχνά τηγανητά
- Κλέφτικο: Αρνί ψημένο, πρώτα μαριναρισμένο σε σκόρδο και το χυμό λεμονιού
- Κεφτεδάκια
- Λουκάνικο
- Μακαρονάδα (συνήθως με κιμά)
- Μουσακάς
- Μπαρμπούνια
- Μύδια
- Αρνάκι φούρνου με πατάτες (ένα από τα πιο κοινά πιάτα της «Κυριακής»)
- Παϊδάκια: Ψητά με λεμόνι, ρίγανη, αλάτι και πιπέρι
- Χοιρινό με σέλινο
- Σουπιές στο μελάνι τους
- Σουτζουκάκια Σμυρνέικα
- Σμυρνέικοι κεφτέδες
- Σουβλάκι
- Σπετσοφάι: Στιφάδο από χωριάτικο λουκάνικο, πράσινες πιπεριές, κρεμμύδια και κρασί (προέρχεται από το Πήλιο).
- Κουνέλι στιφάδο ή λαγός
- Ξιφίας
- Γιουβαρλάκια: Κεφτεδάκια σούπα με σάλτσα αυγολέμονου
Επιδόρπια και γλυκά (Γιαούρτι, Μέλι, Κουραμπιέδες, Λουκουμάδες)
- Γιαούρτι με μέλι
- Παστέλι
- Φοινικιά: μπισκότο ολοκληρώνεται με τεμαχισμένα καρύδια
- Μπακλαβάς
- Δίπλες
- Γαλακτομπούρεκο: Κρέμα που ψήνεται μεταξύ των στρωμάτων της φύλλο, και στη συνέχεια, εμποτισμένο με άρωμα λεμόνι σιρόπι μελιού
- Καρυδόπιτα: Κέικ από θρυμματισμένα καρύδια, εμποτισμένο ή όχι σε σιρόπι
- Κουλουράκια
- Κουραμπιέδες
- Λουκουμάδες: Τηγανητές μπάλες από ζυμάρι βουτηγμένες σε μέλι και πασπαλίζονται με κανέλα
- Λουκούμι
- Σοκολατάκι που κατασκευάζεται από άμυλο και ζάχαρη (μια παραλλαγή από τις Σέρρες ονομάζεται «Ακανές»)
- Μελομακάρονα
- Μηλόπιτα
- Μουστοκούλουρα: Μπισκότα από αλεύρι ζυμωμένα με φρέσκο χυμό σταφυλιών (μούστος) αντί για νερό
- Ρυζόγαλο
- Γλυκά του κουταλιού: Από διάφορα φρούτα, ώριμα ή άγουρα αλλά και καρύδια
- Τσουρέκι: Παραδοσιακό γλυκό ψωμί των Χριστουγέννων και του Πάσχα
- Βασιλόπιτα: Παραδοσιακό γλυκό που παρασκευάζεται τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς και κόβεται λίγο αφότου αλλάξει ο χρόνος
- Γιαούρτι με μέλι και καρύδια
Τοπικές κουζίνες – Οι κύριες περιφερειακές κουζίνες
Τοπικές κουζίνες. Οι κύριες περιφερειακές κουζίνες είναι οι εξής:
- Κρητική κουζίνα
- Ηπειρωτική κουζίνα
- Κουζίνα του Αιγαίου
- Θρακική κουζίνα
- Κυπριακή κουζίνα
- Επτανησιακή κουζίνα
- Μακεδονική κουζίνα
- Μικρασιατική κουζίνα
- Ποντιακή κουζίνα