Ανεμολόγιο – Ονομασία ανέμων. Διεύθυνση, μοίρες, ένταση & κατεύθυνση

Ανεμολόγιο. Η διεύθυνση και η ονομασία των ανέμων. Πρόκειται για τον χάρτινο δίσκο που αναπαριστά τον ορίζοντα και η περιφέρεια του υποδιαιρείται από 0° έως 360°.

Ανεμολόγιο. Διεύθυνση και ονομασία των ανέμων

Η διεύθυνση του ανέμου χαρακτηρίζεται από το σημείο του ορίζοντα από όπου πνέει ο άνεμος και όχι προς τα που πνέει ο άνεμος.

Εκφράζεται δε είτε σε μοίρες (αρχής γενομένης από τον γήινο μαγνητικό Βορρά), είτε με σύμβολα ανεμολογίου (ανεμορρόμβοι), είτε ονομαστικά (επίσημα ή γραικολεβαντίνικα όπως λέγονται τα κοινά).

Επίσης και με πολλά άλλα ονόματα χαρακτηρίζονται οι άνεμοι ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, τον τόπο, την ένταση και την διεύθυνσή τους.

Εκτός από τα τοπικά τους ονόματα, οι άνεμοι στην Ελλάδα φέρουν ανάλογα με την διεύθυνση προέλευσής τους δύο ονόματα: Ένα επίσημο και ένα κοινό.

Διεύθυνση ανέμου. Κατευθύνσεις κυρίων ανέμων και ονομασίες

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα ονόματα των κυρίων ανέμων (δηλαδή αυτών που πνέουν από κατεύθυνση πολλαπλάσια των 45 μοιρών) με Ελληνικό σύμβολο κατεύθυνσης, επίσημο όνομα, κοινό ή γραικολεβαντίνικο, διεθνές σύμβολο (ΔΣ) και όνομα διεθνές.

Διεύθυνση	Επίσημο	Κοινό	Δ.Σ.	Όνομα διεθνές
Β (000°)	Βόρειος	Τραμουντάνα, Βοριάς	N	North
ΒΑ (045°)	Μέσης	Γραίγος	NE	Northeast
Α (090°)	Απηλιώτης	Λεβάντες	E	East
ΝΑ (135°)	Εύρος	Σιρόκος	SE	Southeast
Ν (180°)	Νότιος	Όστρια, Νοτιάς	S	South
ΝΔ (225°)	Λίβας	Γαρμπής	SW	Southwest
Δ (270°)	Ζέφυρος	Πουνέντες	W	West
ΒΔ (315°)	Σκίρων	Μαϊστρος	NW	Northwest

Εκτός από το σημείο του ορίζοντα οι άνεμοι παίρνουν ονόματα και από την κατεύθυνσή τους σε σχέση με την μορφολογία του συγκεκριμένου τόπου.

Υπάρχουν πολλά άλλα ονόματα ανέμων όπως ο μπάτης (θαλάσσια αύρα), ο Βαρδάρης (τοπικός βόρειος – βορειοδυτικός άνεμος της κεντρικής Μακεδονίας κατά μήκος του Αξιού ποταμού), κ.ά.

Ανεμολόγιο – πυξίδα & κατηγορίες ανεμολόγιου – Compass Card

Με τον όρο Ανεμολόγιο κυρίως εννοούμε αυτόν της πυξίδας εξ ου και ανεμολόγιο πυξίδας (compass card).

Πρόκειται για χάρτινο δίσκο που αναπαριστά τον ορίζοντα, η περιφέρεια του οποίου υποδιαιρείται από 0° έως 360° (στην πράξη το σημείο 0° είναι το αυτό των 360°)

Φέρει δύο διαμέτρους κάθετες από τις οποίες η μία δείχνει τη μεσημβρινή γραμμή με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Β (Βορράς) και Ν (Νότος) και η άλλη τη γραμμή του πρώτου καθέτου με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Α (Ανατολή) και Δ (Δύση).

Έτσι ο δίσκος διαιρείται σε 4 τεταρτοκύκλια, προς 90 μοίρες έκαστο, το πρώτο Β-Α, το δεύτερο Ν-Α, το τρίτο Ν-Δ και το τέταρτο Β-Δ.

Το ανεμολόγιο χρησιμοποιείται για τη χάραξη πορειών στο Ναυτικό χάρτη, τη μέτρηση διοπτεύσεων, τη μέτρηση της πορείας, αλλά χρησιμοποιείται και για τον προσδιορισμό των ανέμων.

Το ανεμολόγιο απαντάται σήμερα στην πράξη σε δύο κατηγορίες:

Ο δεύτερος φέρει επίσης σημείωση με την παρατηρούμενη απόκλιση της περιοχής του χάρτη, καθώς και την ετήσια μεταβολή της.

Τραμουντάνα (Βόρειος άνεμος, Β – 000°)

Η Τραμουντάνα είναι το κλασικό όνομα που δίνουν οι ναυτικοί της Μεσογείου στον Βόρειο άνεμο.

Προέρχεται από το λατινικόtrans – montanus, που σημαίνει ο «πέρα από τα βουνά» (ή σε ελεύθερη απόδοση ο «βουνίσιος»), σε σχέση με την οροσειρά τωνΆλπεων που για τους Λατίνους σημάδευε τον Βορρά.

Στην Καταλονία, τη Μαγιόρκα και σε μερικές περιοχές της νότιας Γαλλίας ο όρος υπονοεί και τον Βορειοδυτικό άνεμο.

Στα Ιταλικά, tramontana ονομάζεται επίσης και «το αστέρι πάνω από τα βουνά», δηλαδή ο Πολικός Αστέρας.

Στα Γαλλικά και Ιταλικά, η έκφραση «έχασα την τραμουντάνα» σημαίνει «έχασα τον προσανατολισμό μου», «έχασα το μπούσουλα» (μπούσουλας = πυξίδα).

Το αρχαιοελληνικό όνομα του ανέμου είναι Βορρέας ή Βορέας.

Η νεοελληνική λέξη «μπόρα» (καταιγίδα) ετυμολογείται από αυτή την αρχαιοελληνική λέξη, η οποία και αποτελεί αντιδάνειο της αντίστοιχης Ιταλικής.

Γραίγος (Μέσης, ΒΑ Βορειοανατολικός άνεμος – 045°)

Κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου ο Γραίγος είναι ο ΒΑ άνεμος, ο οποίος πνέει από την περιοχή της Μαύρης θάλασσας προς τα νότια και δυτικά της Μεσογείου.

Το όνομά του παραπέμπει στο ιταλικό vento grecale, κατά λέξη «ελληνικός άνεμος», αφού φαινομενικά προέρχεται από τη μεριά της Ελλάδας.

Ο γραίγος πιθανόν να ταυτίζεται με τον αρχαίο ευροκλύδωνα, λέξη που ετυμολογείται από τον Εύρο (ανατολικό) άνεμο και τον κλύδωνα (εκ του ρήματος κλυδωνίζω).

Ο γραίγος είναι δριμύς και ψυχρός άνεμος, ο οποίος προκαλεί τρικυμία, ενώ συγγενής άνεμος είναι και ο γραιγολεβάντες, ο οποίος πνέει από ΒΑ-Α διεύθυνση.

Λεβάντες (Απηλιώτης, Ανατολικός άνεμος – 090°)

Ο Λεβάντες (από την ιταλική λέξη Levante, που σημαίνει Ανατολή) είναι ένας ανακριβής γεωγραφικός όρος που αναφέρεται ιστορικά σε μια μεγάλη περιοχή της Μέσης Ανατολής νότια των βουνών του Ταύρου, και ορίζεται δυτικά από τη Μεσόγειο, βόρεια από την Αραβική Έρημο και ανατολικά από την Άνω Μεσοποταμία.

Στην ελληνική βιβλιογραφία δεν έχει επικρατήσει.

Αντ’ αυτού η περιοχή δηλώνεται συχνότερα με τον όρο Ανατολική Μεσόγειος, με το μειονέκτημα ότι η Ανατολική Μεσόγειος δηλώνει καταρχήν θαλάσσιο χώρο, ενώ το Levante χερσαίο.

Ο Λεβάντες, στην αρχαία ελληνική γνωστός ως ο τοπικός άνεμος Απηλιώτης (ο ήλιος ανατέλλει από την ανατολή), χρησιμοποιείται στη ναυτική διάλεκτο από την αντίστοιχη χρήση στα ισπ. (levante = ανατολή).

Σιρόκος (Εύρος, ΝΑ Νοτιοανατολικός άνεμος – 135°)

Κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου ο Σιρόκος ή Σορόκος είναι ο ΝΑ άνεμος, ο οποίος πνέει από τη έρημο Σαχάρα και τηΜέση Ανατολή. Ετυμολογικά, ο Σιρόκος είναι ελληνική λέξη, με πιθανές καταβολές από την αραβική شرقي (sharqī = ανατολικός άνεμος).

Στην αρχαία Ελλάδα αναφέρεται ως εύρος, ενώ στη Ζακυνθινή ντοπιολαλιά απαντάται και ως λαμπαδίτσα. Άλλες συγγενείς ονομασίες περιλαμβάνουν τις σιροκολεβάντες και σοροκάδα.

Ο Σιρόκος είναι ένας δυνατός άνεμος, ο οποίος μπορεί να φτάσει τα 100 χλμ/ώρα σε ταχύτητα και έχει διάρκεια συνήθως λίγων ημερών (1-4).

Λόγω της διεύθυνσής του μεταφέρει μεγάλες ποσότητες σκόνης, η οποία περιστασιακά ευθύνεται για μειωμένη ορατότητα και μεγάλη συγκέντρωση σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.

Το φαινόμενο των κιτρινισμένων επιφανειών αποδίδεται ακριβώς στη σκόνη που μεταφέρεται και επικάθεται σε αυτοκίνητα, μπαλκόνια και γενικά εκτεθειμένες επιφάνειες.

Από σκοπιάς θερμοκρασίας, ο σιρόκος είναι ένας ξηρός και θερμός άνεμος. Στην πορεία του προς τη δυτική Ευρώπη συνήθως προσλαμβάνει υγρασία και συχνά συνοδεύεται με βροχή, η οποία μεταφέρει τη σκόνη και παρουσιάζει το φαινόμενο της λασποβροχής.

Στο σημείο εκκίνησής του είναι αρκετά ξηρός και ζεστός, στο πέρασμά του από τη θάλασσα δημιουργεί φουρτούνες και γίνεται θυελλώδης, ενώ φτάνοντας στις ακτές της Γαλλίας και της Ισπανίας είναι πλέον υγρός, προκαλώντας ομίχλη και βροχή.

Όστρια (Νότιος άνεμος – νοτιάς, Ν – 180°)

Η όστρια είναι ο νότιος άνεμος, ο οποίος κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου φαινομενικά πνέει από τις ακτές της βόρειας Αφρικής.

Ο νοτιάς όπως έχει επικρατήσει να λέγεται είναι άνεμος ήπιος, θερμός και υγρός, ο οποίος συχνά φέρνει βροχή και μεταφέρει σκόνη από την έρημο Σαχάρα.

Λόγω της διεύθυνσής του συχνά συγχέεται με τον Σιρόκο και τον Λίβα.

Από ετυμολογικής σκοπιάς, η όστρια έλκει την καταγωγή της από το λατινικό auster (νότιος), λεκτικό θέμα από το οποίο ετυμολογείται η Αυστραλία, το Νότιο Σέλας (Aurora Australis) κλπ.

Γαρμπής (Λίβας, ΝΔ Νοτιοδυτικός άνεμος – 225°)

Κατά τη ναυτική παράδοση της Μεσογείου ο Λίβας ή Γαρμπής είναι ο ΝΔ άνεμος.

Το όνομα Λίβας προέρχεται από τη λέξη λιψ (= Λίβυος) και συνδέεται με το γεγονός ότι φαινομενικά πνέει από τη Λιβύη· το όνομα Γαρμπής έχει αραβική προέλευση (garbī), το οποίο σημαίνει δυτικός.

Ο Λίβας είναι κατά βάση ένας ήπιας ταχύτητας ξηρός και θερμός άνεμος, ο οποίος πνέει στη Μεσόγειο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ωστόσο επηρεάζει κατά κύριο λόγο την Κορσική.

Στην υπόλοιπη επικράτεια είναι πιο εμφανής τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε και συνοδεύεται από απότομη αύξηση της θερμοκρασίας.

Στην παραδοσιακή γεωργία έχει επικρατήσει να λέγεται πως ο Λίβας καίει τα σπαρτά, καθώς τα χαρακτηριστικά του ευνοούν την αφυδάτωση των καλλιεργειών, οδηγώντας ενδεχομένων στην αποξήρανσή τους, ή ακόμη και σε καταστροφή της σοδειάς.

Στη θάλασσα ο Λίβας μπορεί να επιφέρει μπουρίνια και θαλασσοταραχή, ωστόσο δεν διαρκεί συνήθως πάνω από μία-δυο μέρες.

Πουνέντες (Ζέφυρος, Δ δυτικός άνεμος  – 270°)

Ο Ζέφυρος στην ελληνική μυθολογία ήταν προσωποποίηση του δυτικού ανέμου (Πουνέντε), ο οποίος εξακολουθεί να αναφέρεται με αυτό το όνομα ακόμα και σήμερα. Θεωρείται γιος της Ηούς και του Αστραίου, αδελφός του Βορέα.

Είναι άνεμος απαλός, δίνει δροσιά στα Ηλύσια Πεδία και βοηθάει στη βλάστηση.

Παντρεύτηκε την Ποδάργη και αντί για παιδιά απέκτησε τα δύο άλογα του Αχιλλέα, τον Ξάνθο και τον Βαλίο.

Μαΐστρος (Σκίρων, ΒΔ Βορειοδυτικός άνεμος- 315°)

Μαΐστρος ή Maestro (λατινόφωνες χώρες). Ο Μαΐστρος είναι ο βορειοδυτικός άνεμος για τους ναυτικούς.

Συχνά αναφέρεται και ως μαϊστράλι που έχει κυριαρχήσει, και στην καθημερινή ζωή εκτοπίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αρχαιοελληνική «Σκίρων».

Maestro, είναι ο βόρειοδυτικός άνεμος που φυσάει το καλοκαίρι στην Αδριατική, όταν η πίεση είναι χαμηλή στη Βαλκανική χερσονήσο.

Είναι ένα φρέσκο αεράκι που συνοδεύονται από πολύ καλές καιρικές συνθήκες.

H ιστορία ανεμολογίου στην ιστορία της ναυσιπλοΐας

Κατά τον 13ο αιώνα μ.Χ εισήχθηκε στην Ευρώπη η από τον 11ο αιώνα μ.Χ. γνωστή στους Κινέζους «μαγνητική βελόνα» και η ιδιότητά της να στρέφει πάντα και να δείχνει τη θέση του μαγνητικού βορρά.

Η ανακάλυψη αυτή αν και αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της ναυσιπλοΐας στην αρχή δεν θεωρήθηκε και τόσο αποτελεσματική για τον απλό λόγο ότι ναι μεν η μαγνητική βελόνα «ατένιζε» τον Βορρά, η γωνία όμως που σχηματίζεται μεταξύ αυτής της κατεύθυνσης με εκείνη του διαμήκη άξονα του πλοίου που είναι και η γωνία πλεύσης δεν ήταν δυνατόν να μετρηθεί.

Έτσι έναν αιώνα μετά τον 14ο αιώνα ο ναυτικός και μαθηματικός Φλάβιο Τζόγια από το Αμάλφι της Ιταλίας επινόησε το «ανεμολόγιο».

Το ανεμολόγιο εκείνο ήταν μια στερεή επικόλληση ενός χάρτινου σκληρού δίσκου πάνω στη μαγνητική βελόνα.

Ο δίσκος εκείνος έφερε στην περιφέρεια υποδιαιρέσεις των 360 μοιρών.

Η όλη αυτή κατασκευή φερόταν επί μιας ακίδας που επέτρεπε την πλήρη ελευθερία περιστροφής και ισορροπίας.

Το σημείο δε που όριζε τον Βορρά το χαρακτήρισε ως αφετηρία των 360° το οποίο και το στόλισε με απεικόνιση κρίνου, του εμβλήματος του Οίκου των Βουρβόνων, προκειμένου να κολακέψει τον καπετίδη Βασιλέα των Δύο Σικελιών Κάρολο τον Β΄.

Έτσι παρέμεινε ο κρίνος ως σύμβολο του Βορρά σε όλα τα κράτη εκτός της Γαλλίας που όρισε ως σύμβολο τον γαλλικό βασιλικό ρόμβο που είχε υιοθετηθεί ως σύμβολο του Πολικού αστέρα.

Διαίρεση της περιφέρεια του ανεμολογίου σε 16 θέσεις

Στη συνέχεια ο Φλάβιο διαίρεσε την περιφέρεια του ανεμολογίου σε 16 θέσεις σημεία (8 για τους κύριους ανέμους και 8 για τους δευτερεύοντες), προσθέτοντας ακόμη και άλλους 16 τους οποίους πρώτος αυτός τους ονόμασε ρόμβους και αργότερα τους μισούς ρόμβους και τα τεταρτορόμβια.

Έτσι η εξέλιξη του ανεμολογίου της πυξίδας καθίσταται έκδηλη. Όταν το πλοίο στρέφει κατά μια γωνία το ανεμολόγιο δεν παρασύρεται αλλά συνεχίζει να δείχνει το Βορρά.

Αντίθετα με μια κατακόρυφη γραμμή τη «γραμμή πίστεως» όπως λεγόταν ή «γραμμή πλώρης» που σημειώνεται εγγύτατα του χείλους του ανεμολογίου (εκτός αυτού) δείχνει αμέσως τη γωνία από το βορρά συνεπώς την πορεία του πλοίου.

Αργότερα το ανεμολόγιο του Φλάβιο Τζόγια ακολούθησαν τα «τεταρτοκυκλικά» και αυτών τα σημερινά που φέρουν 8 παράλληλες μαγνητικές βελόνες στα συστήματα Τόμσον, Ντουανιόν, Κνούτσεν.

Στις δε Ναυτικές πυξίδες το ανεμολόγιο δεν είναι χάρτινο αλλά από φύλλο λευκόλιθου και φέρεται εντός ρευστού οινοπνεύματος ενώ αντί ακίδας δύο ομόκεντροι χαλύβδινοι κύκλοι επιτρέπουν την ελεύθερη ισορροπία του σ’ αυτό.

Μαγνητικό ανεμολόγιο & εσωτερικός κύκλος ανεμολογίου

Μαγνητικό ανεμολόγιο ονομάζεται ο εσωτερικός κύκλος του ανεμολογίου που εικονίζεται στους ναυτικούς χάρτες, σε αντιδιαστολή του αληθούς ανεμολογίου που είναι ο εξωτερικός κύκλος αυτού.

Οι διαιρέσεις του μαγνητικού ανεμολογίου, 360°, ξεκινούν από τον μαγνητικό Βορρά και καταλήγουν σ΄ αυτόν.

Επίσης μαγνητικό ανεμολόγιο χαρακτηρίζεται σαφώς και το ανεμολόγιο που φέρουν οι μαγνητικές πυξίδες εφόσον όμως η μαγνητική βελόνα τους δεν επηρεάζεται από παρεκτροπή που μπορεί να υποστεί από μαγνητική μάζα μαλακού σιδήρου που υφίσταται στο χώρο της εγκατάστασής της.

Άνεμος – Γενικές Πληροφορίες, αιτία, δημιουργία, στοιχεία

Άνεμος ονομάζεται η όποια αισθητή «οριζόντια κίνηση» του αέρα. Αιτία του ανέμου είναι ότι ο αέρας (οι αέριες μάζες της ατμόσφαιρας), που περιβάλλει την Γη βρίσκεται σε συνεχή «οριζόντια» και «κατακόρυφη» κίνηση.

Πρωταρχική γενεσιουργός αιτία του ανέμου είναι η διαφορά της θερμοκρασίας του αέρος που με τη σειρά της δημιουργεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις, διαφορές βαρομετρικής πίεσης μεταξύ παρακείμενων τόπων.

Αν δύο συνεχόμενες περιοχές συμβεί να μην έχουν την ίδια θερμοκρασία, τότε η ατμοσφαιρική πίεση της περισσότερο ψυχρής θα είναι μεγαλύτερη από της θερμότερης περιοχής, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αέρια μάζα από τη ψυχρότερη στη θερμότερη περιοχή.

Όταν μία μάζα αέρα θερμαίνεται γίνεται πιο αραιή και πιο ελαφριά από τις άλλες μάζες που βρίσκονται γύρω της και τείνει να ανέβει ψηλότερα από εκείνες (ανοδικά κίνηση).

Επομένως, άλλες, πιο ψυχρές και βαριές αέριες μάζες θα κινηθούν και θα πάρουν τη θέση της.

Αντίθετα, όταν μια μάζα αέρα ψύχεται γίνεται πιο πυκνή και πιο βαριά και τείνει να κατέβει (καθοδική κίνηση).

Για να το πετύχει «σπρώχνει» τις άλλες τις πιο θερμές και πιο αραιές μάζες του αέρα και παίρνει τη θέση τους.

Στοιχεία ανέμου θεωρούνται η διεύθυνση και η ένταση ή ισχύς του. Και τα δύο αυτά στοιχεία μπορούν να προσδιοριστούν από τα ανεμομετρικά όργανα που είναι οι ανεμοδείκτες και τα ανεμόμετρα.

Ένταση ανέμου, κλίμακα Μποφόρ. Λείος, μεταβλητός ή σταθερός

Η ένταση του ανέμου εκφράζεται είτε με την πίεση την οποία ασκεί στην επιφάνεια των διαφόρων σωμάτων, είτε με την ταχύτητα με την οποία αυτός κινείται.

Στην Μετεωρολογία η ένταση του ανέμου εκφράζεται συνήθως με την ταχύτητά του, οπότε δίδεται σε μέτρα ανά δευτερόλεπτο ή σε χιλιόμετρα ή μίλια ανά ώρα ή σε κόμβους.

Η κλίμακα Μποφόρ είναι ένας εμπειρικός τρόπος μέτρησης της έντασης των ανέμων, που βασίζεται στην παρατήρηση των αποτελεσμάτων του ανέμου στη στεριά ή τη θάλασσα.

Ανάλογα της έντασής του ο άνεμος χαρακτηρίζεται ως:

Επίσης ο άνεμος χαρακτηρίζεται και ως λείος ή ριπαίος, μεταβλητός ή σταθερός:

Χαρακτηρίζεται ο οποιοσδήποτε άνεμος στρωτός, δηλαδή χωρίς αυξομειώσεις της έντασής του.

Χαρακτηρίζεται εκείνος του οποίου η ένταση μεταβάλλεται κατά σύντομα χρονικά διαστήματα.

Αν όμως η μεταβολή γίνεται κατά μακρά σχετικά διαλείμματα τότε ονομάζεται μεταβλητός.

Ονομάζεται και εκείνος που αλλάζει (μεταβάλλει) διεύθυνση, σε αντιδιαστολή με εκείνον που διατηρεί την διεύθυνσή του επί μακρό χρόνο και ονομάζεται σταθερός.

Οι επιμέρους όροι «στροφή ανέμου» και «αντιστροφή ανέμου» χρησιμοποιούνται συνήθως στα Δελτία πρόγνωσης καιρού και ιδίως στα αγγλόφωνα.

Σημαίνει ότι η αλλαγή διεύθυνσης του ανέμου γίνεται (μεταπίπτει) σύμφωνα με την φορά των δεικτών του ωρολογίου (ανάδρομος φορά).

Σημαίνει πως η μετάπτωση της διεύθυνσης του ανέμου γίνεται αντίθετα της φοράς των δεικτών του ωρολογίου (ορθή φορά).